Прашањето за судбината е едно од најстарите и најфасцинантните во историјата на човечката мисла. Од античките филозофи, преку религиозните текстови, па сè до современата наука, луѓето се прашуваат дали нашите животи се однапред испишани или пак ние сме тие што ја креираме сопствената иднина.
Судбината како предодреденост
Во многу култури и религии судбината се смета за сила која ги води нашите чекори уште од раѓање. Според ова гледиште, секоја средба, секоја радост или загуба е дел од однапред запишан план. Ова верување нуди утеха: колку и да ни е тешко, постои причина поради која нешто се случува. Таквиот пристап носи чувство на мир и сигурност, бидејќи животот добива смисла дури и во најтешките моменти.
Слободната волја и личниот избор
Од друга страна, современата психологија, науката и голем дел од филозофијата ја ставаат слободната волја во центарот на вниманието. Човекот, според ова гледиште, е автор на сопствениот живот. Секој избор – од најмал до најголем – носи последици и го обликува нашиот пат. Наместо однапред трасиран пат, животот се гледа како празна хартија на која секој од нас пишува различна приказна.
Балансот помеѓу судбината и слободата
Најреалното толкување можеби лежи помеѓу овие две крајности. Јасно е дека постојат околности што не можеме да ги избереме: местото и времето на нашето раѓање, семејството во кое ќе пораснеме, па дури и дел од настаните што ќе ни се случат. Но, и во тие околности имаме слобода да избереме како ќе реагираме, што ќе научиме и во кој правец ќе продолжиме. На тој начин, судбината може да се замисли како рамка, а нашите избори се боите со кои ја исполнуваме сликата.
Зошто прашањето е вечно
Човекот постојано бара смисла. Верувањето во судбина му носи утеха – дека ништо не е случајно и дека секоја болка има повисока цел. Верувањето во слободна волја му носи сила – дека сопствените постапки можат да ја променат иднината. Можеби токму затоа ова прашање нема конечен одговор: различните луѓе наоѓаат мир во различни толкувања.
Постои ли судбина или сами си ја пишуваме? Можеби и двете. Животот нè става пред предизвици кои не сме ги избрале, но ни дава и безброј можности да реагираме на нив. Нашата приказна не е целосно однапред испишана, но не е ниту целосно празна – ние сме автори, а перото секогаш е во нашите раце.
